اصول طراحی روشنایی در مراکز اداری، آموزشی، تجاری و درمانی

در اصول طراحی روشنایی برای اماکن پارامتر های کارایی بصری و آرامش بصری بیشتر از نمود بصری اهمیت پیدا میکنند.در این مقاله ی گروه صنعتی مهر به اصول طراحی روشنایی در مراکز اداری، آموزشی، تجاری و درمانی می پردازیم با ما همراه باشید .

دفاتر اداری:

طبق تحقیقات و بررسیها رابطه مستقیمی میان کیفیت روشنایی و میزان کارایی افراد وجود دارد.به همان میزان که روشنایی نامطلوب میتواند باعث ایجاد خستگی و خواب آلودگی در کارکنان شده و موجب کاهش راندمان آنها شود روشنایی مطلوب و رعایت اصول طراحی روشنایی در محیط کاری، باعث شادابی و کاهش احساس خستگی میشود.برای داشتن روشنایی مناسب در محیط های اداری باید به نکات زیر توجه نمود:

۱. شاخص نمود رنگ در محیط های اداری باید بالاتر از ۸۰% بنابراین استفاده از لامپ های فلورسنت معمولی با نمود رنگ بین ۵۰-۷۰ % با استاندارد های امروز همخوانی ندارد.

۲. دمای رنگ مناسب برای اغلب محیط های اداری ۴۰۰۰ کلوین سفید سرد (Cool White) است. در برخی موارد برای اینکه نور سفید در محیط وجود داشته باشد، یک لامپ با دمای رنگ ۳۰۰۰ کلوین سفید گرم (Warm White) را در کنار یک لامپ با دمای رنگ ۶۵۰۰ کلوین نور روز (Daylight) قرار میدهند که این کار چندان صحیح نمیباشد چرا که اولا به زیبایی محیط صدمه میزند، ثانیا ترکیب رنگ مناسبی در محیط ایجاد نمیکند.

مراکز آموزشی:

در محیط های آموزشی، پارامتر های کارایی بصری و آرامش بصری بیشتر از نمود بصری اهمیت پیدا میکنند. تقریبا از بسیاری جهات ملزومات طراحی روشنایی در مجیط آموزشی همانند محیط اداری است. با این حال، یک سری نکات به صورت خاص برای محیط های آمورشی باید در نظر گرفته شود. برای محیط های آموزشی نیز نور سفید سرد (دمای رنگ ۴۰۰۰ کلوین) و حداقل نمود رنگ ۸۰% باید استفاده شود. استفاده از رنگ نورهای گرم باعث خواب آلودگی افراد شده و رنگ نورهای سرد باعث خستگی اعصاب چشم میشود.

شدت روشنایی در کلیه نقاط یک کلاس درس باید یکنواخت باشد. به هیچ وجه نباید برخی از نقاط کلاس درس (فضای دانش آموختگان) روشنتر از نقاط دیگر باشد.

برای کاهش خیرگی بهتر است از چراغهای لوور دار استفاده شود.

فروشگاه ها و مراکز تجاری:

در اصول طراحی روشنایی فروشگاه ها ومراکز تجاری، نمود بصری اهمیت بیشتری پیدا میکند. ویترین هر فروشگاه، اولین نقطه ای است که توسط خریداران دیده میشود. لذا نورپردازی آن مهم تر از سایر بخش هاست. برای روشنایی ویترین بهتر است از لامپ هایی با نمود رنگ بالای ۹۵% استفاده شود(نظیر لامپ های LED ال ای دی با دمای رنگ ۶۰۰۰- ۷۰۰۰ کلوین). بسته به شکل ویترین و کالاهای موجود در آن میتوان دو نوع سیستم را انتخاب نمود.

۱. ویترین های بزرگ با تعداد زیاد کالا : شدت روشنایی ۵۰۰ – ۸۰۰ لوکس و به صورت یکنواخت روشن شود.

۲. ویترین های با تعداد محدود کالا : در چنین حالتی باید از روشنایی موضعی (Spot lighting) استفاده شود.در این صورت هر چه روشنایی مورد استعاده بیشتر بر روی کالا متمرکز باشد، روشنایی بهتر است.برای داشتن روشنایی موضعی در چنین کاربردهایی از لامپ های LED ال ای دی با زاویه تابش محدود و پخش نور باریک استفاده کرد.

فضای عمومی فروشگاه نیز لازم است با لامپ هایی با نمود رنگ بالا روشن شود. برای روشن نمودن قفسه های داخل فروشگاه استفاده از نور موضعی با زاویه پخش نور و موقعیت نصب مناسب که کل قفسه را به صورت یکنواخت روشن کند توصیه میگردد. در مورد فروشگاه های بزرگ که مملو از قفسه های گوناگون اند و معمولا دارای سقف بلند هستند معمولا از روشنایی یکنواخت بهره میبرند.

بیمارستان ها و مراکز درمانی :

اصول طراحی روشنایی در مراکز درمانی باید خواسته های زیر را تامین کند:

۱) محیط به گونه ای روشن شود که بیماران در محیط احساس آرامش داشته باشند.

۲) سیستم روشنایی باید به گونه ای باشد که برای اقدامات درمانی توسط کادر پزشکی و پرستاران مناسب باشد.

۳) در قسمتهای اداری بیمارستان روشنایی مناسب میتواند باعث کاهش خستگی و افزایش کارایی کارکنان شود.

در اتاق استراحت بیمار استانداردهای زیر باید رعایت شوند:

روشنایی عمومی :

روشنایی عمومی در اتاق بیمار باید مانع از ایجاد خیرگی شود.شاخص نمود رنگ در بیمارستانها باید حداقل ۸۰٪ باشد. دمای رنگ لامپ ها باید برابر ۳۰۰۰ کلوین(سفید گرم) بوده و شدت روشنایی ۱۰۰ لوکس در اتاق تامین شود. استفاده از نورهای اضافی غیر مستقیم میتواند اتاق را بزرگتر نشان دهد.

روشنایی برای مطالعه بیمار:

شدت روشنایی متوسط بر روی صفحه ای به عرض ۹۰۰ میلیمتر و ازتفاع ۳۰۰ میلیمتر که به زاویه ۷۵ درجه نسبت به راستای افق و در ازتفاع ۱۱۰۰ میلیمتر از زمین قرار میگیرد باید حداقل برابر ۳۰۰ لوکس باشد.

روشنایی برای معاینات بالینی:

به منظور انجام آزمایشات بالینی، لازم است روشنایی کافی بر روی صفحه ای به ارتفاع ۸۵۰ میلیمتر از کف اتاق تامین شود. روشنایی اضافی جهت آزمایشهای بالینی میتواند توسط روشنایی عمومی تامین شده و یا از چراغهای موضعی استفاده شود.

برای انجام آرمایشهای ساده مقدار شدت روشنایی حداقل باید ۳۰۰ لوکس بوده و برای آزمایشهای پیچیده تر، شدت روشنایی حداقل برابر ۱۰۰۰ لوکس باشد.روشنایی باید عاری از هرگونه خیرگی برای تیم پزشکی و بیمار باشد.
برای بازدید های شبانه پرستاران لازم است شدت روشنایی در حدود ۵ لوکس در هنگام خاموشی چراغها و جود داشته باشد.جهت جلوگیری از ایجاد خیرگی توسط این نور برای بیماران چراغها باید به دور از میدان دید بیمار نصب شوند و بهتر است به سقف یا دیوارها بتابند.
برای روشنایی مسیر ها در طول شب بهتر است از چراغ های مخصوص نشان دهنده مسیر استتفاده شود. این چراغها در ارتفاع زیر تخت خواب بیمار نصب شده و منحنی پخش نور آنها دارای زاویه گسترده بوده و در نیمه پایین صفحه میباشد.

در انتها، حداکثر درخشندگی چراغهایی که در اتاقهای بیماران مورد استفاده قرار میگیرد باید برابر ۱۰۰۰ کندل بر متر مربع باشد. همچنین درخشندگی سقف اتاق نباید بیش از ۵۰۰ کندل بر مترمربع باشد.

بخش مراقبت های ویژه (ICU) :

روشنایی بخش مراقبتهای ویژه باید دارای سه مقدار باشد :

روشنایی عمومی به میزان ۱۰۰ لوکس که آرامش روانی مناسبی در محیط ایجاد کند.

روشنایی مکمل یه میزان ۳۰۰ لوکس برای معاینات معمولی بالینی.

روشنایی ویژه به میزان ۱۰۰۰ لوکس جهت شرایط اورژانسی.دمای رنگ در بخش مراقبتهای ویژه باید بین ۵۲۰۰ -۳۵۰۰ کلوین بوده و شاخص نمود رنگ باید بالاتر از۹۰ % باشد.

برای کنترل وضعیت بیمار در طول شب و مشاهده علایم روی دستگاه ها لازم است شدت روشنایی متوسط در حدود ۲۰ لوکس بر روی تجهیزات وجود داشته باشد. روشنایی مخصوص شب باید به صورت غیرمستقیم تابیده شود تا باعث ایجاد خیرگی نشود.

با توجه به وجود مانیتورهای مختلف کنار تخت هر بیمار، باید توجه کرد که انعکاس چراغها بر روی صفحه مانیتور، دید پرستاران را محدود نکند.

منبع : آشنایی با اصول طراحی روشنایی – مهندس کاوه احمدیان

توصیه میکنیم این مقالات را بخوانید :

اصول طراحی روشنایی در مراکز اداری، آموزشی، تجاری و درمانی

دفاتر اداری:

مراکز آموزشی:

فروشگاه ها و مراکز تجاری:

بیمارستان ها و مراکز درمانی :